Ringlees Roadtrip deel 1: Huelva regio, Spanje

Na eerder al Zilvermeeuwen in hun wintergebied te hebben bezocht, zijn we (Naomi en Ronald) nu de Kleine mantelmeeuwen achterna gereisd. Vier dagen in de omgeving van Huelva in Zuid-Spanje vormen het meest oostelijke deel van onze route. Tips voor goede locaties kregen wij via een actieve lokale ringaflezer.

Deze regio heeft een paar eigenschappen die voor meeuwen aantrekkelijk zijn. Brede stranden waar in deze tijd van het jaar weinig mensen komen, uitgestrekte getijdengebieden, zoutpannen en actieve vissershavens liggen vlakbij elkaar. Grote, compacte groepen meeuwen vormen zich langs de kust. Het aflezen van ringen in zulke groepen vormt een lonende uitdaging. Meeuwen uit allerlei landen komen hier samen, waardoor ringen van vele projecten te zien zijn.

Strand Marismas de Odiel

 

Strand Punt del Moral

Vanuit onze delta duiken hier veel individuen op. Wij troffen er  in vier dagen tijd ruim twintig. Twee meeuwen uit de kolonie in Vlissingen, vier uit de Moerdijk, acht uit de Europoort/Maasvlakte, zes uit Zeebrugge en twee van andere locaties in de delta. Een eerste kalenderjaar vogel van de Maasvlakte die wij kort na het uitvliegen op de drukke stranden bij Den Haag hadden gezien, bleek in de groepen hier één van de minder schuw vogels. Wij troffen deze meeuw drie keer aan en hadden weinig moeite hem af te lezen.  

Marismas de Odiel met industrial Port van Huelva op achtergrond 

Salinas Marismas de Odiel

De kolonies in onze delta zijn allemaal gelegen in en om industriële zeehavens. Het nationaal park Marismas del Odiel ligt letterlijk onder de rook van Huelva, eveneens een grote zeehaven. Oppervlakkig doet het daardoor denken aan de broedgebieden, hoewel het een andersoortig ecosysteem betreft. Het park is een getijde gebied aan de monding van de rivier Odiel, een prachtig gebied voor allerlei soorten vogels. Wij zagen er vele steltlopers, Purperreigers en Grielen. Andere geringde soorten waren Audouins meeuw, Geelpootmeeuw, Reuzenstern, Zilverplevier, Lepelaar (ook uit Nederland), Wulp en Flamingo. Al met al een bestemming die de moeite waard is om te combineren met een reis door de Algarve of Andalusië. Nationaal park Coto de Doñana en Sevilla liggen op nog geen uur rijden voor wie meer van Spanje wil zien.

 

Met de Franse slag

De grote aantallen zilvermeeuwen langs de Franse noordkust vormen het bewijs dat deze streek iets te bieden heeft. Zijn het de grote hoeveelheden aanspoelende mosselen, waar ook menig Fransman zijn maaltje van bijeen raapt? In ieder geval willen de meeuwen hier zo graag zijn, dat zij honden, jagers en recreërende Fransen op de koop toe nemen. Een kleine maand eerder stond een aantal van hen nog langs de Zuid-Hollandse kust, nu geven ze de voorkeur aan Noord-Frankrijk. Wel zijn de meeuwen hier schuwer dan we in Nederland gewend zijn, zodat een telescoop onmisbaar is voor ringaflezers.

In deze kuststreek kruisen de paden van meeuwen uit alle windrichtingen. De hoofdmoot van de meeuwen komt echter uit de Nederlands-Vlaamse delta. Een weekend ringen aflezen maakt dat mooi duidelijk. Meer dan de helft van de afgelezen ringen was afkomstig uit deze delta. Meeuwen uit Vlissingen en Zeebrugge zijn het talrijkst, Rotterdam en de Moerdijk ontbreken ook niet. Verder zijn er meeuwen van diverse projecten uit Frankrijk en Engeland, Duitsland, Guernsey, Texel, Noorwegen en Polen. Het zijn vooral zilvermeeuwen, maar daarnaast ook kleine en grote mantelmeeuwen, geelpootmeeuwen, kokmeeuwen en stormmeeuwen.

Niet al deze meeuwen zijn toevallige passanten. Diverse van hen zijn ook in eerdere jaren op dezelfde stranden afgelezen en lijken hier graag na het broedseizoen heen te gaan. Toch staat de vier maanden oude zilvermeeuw B-02 uit de Europoort tussen deze ervaren Frankrijkgangers alsof hij dat al jaren doet. Jong geleerd…

Snacks on the beach

De nazomer is prachtig op de Zuid-Hollandse stranden. Wandelaars, hardlopers, een late toerist en … meeuwen. In grote groepen en van alle leeftijden. Onder hen zijn natuurlijk ook trekvogels uit andere landen, waardoor er mooie ringen opduiken. Zo foerageren onze lokale broedvogels naast reizigers uit verre oorden. Zilvermeeuwen zijn ruim in de meerderheid, maar daarnaast zijn er ook kleine en grote mantelmeeuwen, pontische meeuwen en geelpootmeeuwen. Mosselen en krabben zijn er volop te vinden en af en toe wordt een grote vis of een zeester gevonden. Zelfs een aangespoelde kwal wordt voorzichtig uitgeprobeerd door een juveniele meeuw. Soms spoelen grote hoeveelheden zwaardschedes aan en de meeuwen volgen dan vanzelf.

Voedsel is er genoeg, maar de concurrentie is groot. Leeftijd speelt geen rol, ook de jongen van dit jaar verweren zich kranig en pakken af en toe een adult bij de staart. De meeuwen hebben het er druk mee en hun ringen zijn daardoor goed af te lezen. Een telescoop is hiervoor handig maar niet echt nodig. Een verrekijker meenemen op een wandeling langs het strand is al voldoende en levert geheid aflezingen op. Bij laagwater zijn de piertjes bij de stranden van Ter Heijde en Kijkduin kansrijke plekken.

Waarnemingen gezocht! Sightings wanted!

Bijna een maand nadat de laatste pul van dit jaar geringd was, trok Hans Keijser tot onze verbazing een sprint dwars door de bramenstruiken. Hij kreeg een nog net niet vliegvlugge pul te pakken, en wat voor één! Aanvankelijk dachten we met een albino te maken te hebben, maar aan het oog konden we zien dat het om een volledige leucist gaat. Vermoedelijk betreft het een kleine mantelmeeuw. Gelukkig hadden we een metalen ring op zak en konden we hem die om doen, want het zou prachtig zijn om deze meeuw te kunnen volgen. Daarom vragen we ook waarnemingen van deze vogel waarbij de ring niet (volledig) kan worden afgelezen toch in te sturen, bij voorkeur met foto. Door nacontrole in de kolonie is vastgesteld dat hij in ieder geval is uitgevlogen. Maar waar naar toe? Wie meldt?

We request that any sighting of this leucistic gull with metal ring will be reported to Roland-Jan Buijs, even if the metal ring is not (or only partially) read.

It's a man's world

De kolonie is leeg. Het is begin september, het moment dat overal 1kj-meeuwen beginnen op te duiken. De meeste van hen zijn zelfstandig, maar sommige pullen volgen hun ouders ook buiten de broedkolonie. In enkele gevallen kunnen we goed zien wie dat zijn, omdat de ouders in de kolonie gekleurringd zijn. In de laatste twee weken van augustus hebben we zes van deze geringde meeuwen met hun pullen buiten de kolonie gezien. Twee keer was dat een kleine mantelmeeuw en vier keer een zilvermeeuw.

Eén van de zilvermeeuwen zagen we met twee pullen, de andere vijf meeuwen hadden één jong. In één geval waren beide ouders tegelijk aanwezig en had het jong een metalen ring. Het viel ons op dat het iedere keer de mannen waren die zich met de jongen bezig hielden. Zo zagen zij er op toe dat hun jongen konden foerageren, door andere meeuwen op afstand te houden. Daarnaast leken zij hun pullen te beschermen door steeds tussen de pul en de bedreiging (ringaflezers bijvoorbeeld…) te gaan staan of door de pullen uit ons gezichtsveld te leiden. Eén van de zilvermeeuwen is wel heel toegewijd. Terwijl zijn partner de afgelopen weken geen enkele keer op haar vaste plek is waargenomen, trekt hij nu al ruim een week samen met zijn pul op. Met de jongen van deze vaders zal het wel goed komen! 

Terugkeer naar zuidelijke oorden

Vlak na het broedseizoen keren veel van onze geringde kleine mantelmeeuwen naar het zuiden. Zo zit projectvogel zwart 6=  geringd in juni 1986! al vaak eind juli/begin augustus in Zuid-Spanje (Cadiz-Huelva) en laat dit patroon jaarlijks zien.

Nu de maand augustus vordert nemen de aantallen kleine mantelmeeuwen in Spanje en Portugal snel toe. Er wordt veelvuldig gefoerageerd op open vuilstortplaatsen, rijstvelden en stranden. Waarom de stranden in trek zijn is op onderstaande foto's goed te zien. Overal langs de Portugese kust heb je kleine vissersplaatsen waar kleine bootjes met sleepnetten de zee op gaan. Vervolgens worden deze sleepnetten met tractoren (vroeger, en op sommige plaatsen nog steeds, paarden) binnengetrokken.

Het binnenhalen van de vangst is een heus feestmaal voor de honderden aanwezige kleine mantelmeeuwen.

Kleine mantelmeeuwen "feeding frenzy" in Torreira (Aveiro) 22 augustus 2014 (foto: Dr. José Tavares)

Nieuwdorp: De Zilverstort van Vlissingen

De meeste mensen komen niet voor hun plezier op een vuilstort. Bergen huisafval, vliegen en....meeuwen! Een vuilstort is een ideale plaats om ringen af te lezen. Gisteren zijn we daarom naar vuiloverslag 'Nieuwdorp' geweest in het Sloegebied nabij Vlissingen. En we hadden geluk, bij aankomst werd er gebufferd op de vuilstort. Bij het bufferen wordt vers huisvuil door vuilniswagens direct gedumpt op de vuilstort. De meeuwen kunnen dus hun hart ophalen en waren in grote getale aanwezig.

Bij aankomst gingen er meer dan duizend meeuwen de lucht in. Opvallend is dat de meeuwen alert blijven en bij onraad gelijk het luchtruim verkiezen. Vervolgens wacht de gehele groep met landen totdat er een enkele dappere meeuw durft te landen. Vanaf dat moment is de kust weer veilig verklaard en duikt de groep weer massaal het vuil in. Waar op vrijwel elke vuilstort in Nederland het merendeel van de meeuwen kleine mantelmeeuwen betreft, is deze vuilstort een echt zilverwalhalla. 

Zilverwalhalla

Een ander opvallend gegeven is dat je bijna geen enkele ring meerdere malen ziet. Deze turn-over is zeer groot, net als de aantallen geringde meeuwen. Uiteindelijk gingen we met bijna 150 aflezingen weer naar huis. Het grootste gedeelte van de geringde meeuwen komt uit de kolonies welke zich op verschillende plaatsen in hetzelfde havengebied bevinden. Daarnaast waren ook enkele Belgische en een Franse kleurring aanwezig.

Belg B-HMAL

Fransoos R-522K

De concurrentie op een vuilstort is groot. Momenteel hebben de meeste meeuwen jonge kuikens en willen ze snel de krop volvreten en terug naar de jongen. Dit verklaart ook voor een groot gedeelte de turn-over. Wanneer er eten wordt gevonden duiken er gelijk meeuwen op die willen meeprofiteren van andermans vondst. Ook de meeuwen met ringen van ons project maken zich veelvoudig schuldig aan deze diefstal.

Zilvermeeuw B-E1 en kleine mantelmeeuw Z-HW in de aanval

Een puber op eieren

De afgelopen weken hebben we veel adulte kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen geringd op de Maasvlakte. Vorige week zagen we tijdens het ringen een opvallende kleine mantelmeeuw van zijn nest af komen. Deze kleine mantelmeeuw kwam qua ruipatroon het meest overeen met vogels van twee jaar oud (in vaktermen een 3de kalenderjaar, drie kalenderjaren na de geboorte in juni). 

Voor mijn afstudeeronderzoek heb ik uitgezocht na hoeveel jaar geringde pullen terug komen in een kolonie om te broeden. Uit dit onderzoek bleek dat het grootste gedeelte van de 79 afgelezen geringde vogels uit mijn proef na drie tot zes jaar terug kwamen als broedvogel naar de kolonie. Er waren geen gevallen bekend van vogels welke na twee jaar al terug kwamen om te broeden. In de afgelopen 10 jaar ringen was er slechts één geval bekend van een broedende kleine mantelmeeuw van deze leeftijd. 

Terugkomst pullen als broedvogel in de kolonie (Loeve, 2014)

Een zeldzame ontdekking dus. Het besluit om deze vogel te proberen te vangen was dan ook snel gemaakt, zodat we deze konden voorzien van een ring en konden documenteren.

Nest 3de kalenderjaar kleine mantelmeeuw

En met succes! Na een inloopval over het nest te hebben gezet liep deze broedse makker de kooi in en konden we deze ringen en documenteren. De mannelijke vogel werd geringd met een blauwe kleurring met de code "FT" en een zwarte marker.

ZB-FT met zijn nieuwe ringen

Een 3de kalenderjaar kleine mantelmeeuw heeft een kenmerkend kleed. Waar de rug vaak al volledig is doorgeruid naar de het leizwarte adulte kleed, zijn de vleugels vaak nog in het juveniele bruine kleed. Ook ZB-FT had deze kenmerkende bruine vleugel met slechts enkele doorgeruide leizwarte veren. 

Open vleugel ZB-FT

Pas wanneer de vogel zijn adulte kleed bereikt is de staart compleet wit. In het 3de kalenderjaar is meestal nog een groot gedeelte van de bandering van het 2de kalenderjaar kleed zichtbaar.

Staart ZB-FT

Persoonlijk vind ik dit een van de gaafste stadia van het ruiproces van de kleine mantelmeeuw omdat je mooi de overgang ziet tussen het bruine juveniele kleed en het kenmerkende wit met zwarte adulte kleed. Een unieke kans om dit kleed is van dichtbij te fotograferen.

                       

 

Kopstudie ZB-FT

Op de eieren!

Sinds mijn laatste post zijn de meeuwen in de verschillende kolonies alweer een stuk verder dan baltsen. De eileg is sinds twee weken begonnen en het gros van de paartjes zit al op de eieren. Het is dan ook een drukte van jewelste in de verschillende kolonies en naast het broeden wordt er druk doorgebaltst, gepaard en gevochten.

Kleine mantelmeeuw op het nest

Zowel de zilvermeeuwen als de kleine mantelmeeuwen leggen gemiddeld drie eieren om ze daarna tussen de 27-30 dagen te bebroeden. Waar de kolonies enkele maanden geleden nog in zijn geheel opvlogen als je naderde, trekken ze zich nu een stuk minder van je aan en blijven ze straf op het nest zitten.

Nest Kleine Mantelmeeuw

Omdat de meeuwen zo broeds zijn, is nu de tijd aangebroken van het ringen van de adulte vogels. 

Een van de eerste vangsten!

Den Witte

Tijdens het laatste bezoek aan de Sassenplaat kwamen we een wel heel bijzondere meeuw tegen. Normaal zie je in de kolonie op de Sassenplaat namelijk vooral veel zwarte ruggen van de kleine mantels, afgewisseld met hier en daar een zilvermeeuwtje. Tijdens onze afleesronde landde echter plots een witte verschijning op een van de afvoerbuizen. Waar de normale kleine mantelmeeuwen een mooie zwarte mantel hebben, was deze meeuw compleet wit, met scherp afgetekende gele poten en snavel.

De witte verschijning

Deze kleine mantelmeeuw heeft een afwijking welke men leucisme noemt. Leucisme kan voorkomen bij elke diersoort, en zelfs bij mensen. Het is een gebrek aan pigment, waardoor de huid, schubben, haren, of in dit geval de veren, wit zijn. Leucisme wordt vaak verward met albinisme, maar is niet hetzelfde. Albino's hebben namelijk altijd rode ogen en zijn vaak gevoelig voor zonlicht. Bij leucisme is dit niet het geval.

Leucisme is bij kleine mantelmeeuwen ook bekend, maar komt vaak voor op een gedeelte van het verenkleed. Bij deze kleine mantelmeeuw is echter het gehele verenkleed zo goed als wit. Al met al dus een heel mooi en interessant beest. Nu maar hopen dat hij te verleiden is tot het dragen van zo'n mooi ringetje....